مقالات فن بیان

حتما تا به حال بارها شنیده‌اید که می‌گویند فلانی چرچیل است یا این که سیاست‌مدار چرچیلی است. “سیاست چرچیلی” هم یکی دیگر از اصطلاحات معروفی است که معمولا به کار می‌بریم. اگرچه خیلی‌ها می‌دانند که سیاست چرچیلی منتسب به چه کسی است و چرچیل چه کسی بوده است اما احتمالا خیلی‌ها درباره فن بیان وینستون چرچیل و سیاست کلامی او بی‌خبر هستند.

در پنجم مارس 1946، در کالج وست مینستر در فالتون یعنی حدود هفتاد سال پیش بود که چرچیل یکی از معروف‌ترین سخنرانی‌های خود را که بعدها به سخنرانی پرده آهنین معروف شد ارائه کرد. تا آن زمان چرچیل تنها و اولین کسی نبود که از عبارت “پرده آهنی” در سخنرانی‌اش استفاده کرده باشد اما بعد از چرچیل و به سبب شیوه بهره‌بردای از این عبارت در فن بیان وینستون چرچیل بود که بعدها این عبارت تبدیل به یک اصطلاح  مشترک و متداول بین مردم شد و حتی بعضی از آن به عنوان نماد شروع جنگ سرد در دنیا یاد می‌کنند.

در بسیاری از کتب تحلیل بیان و سخنرانی نیز از فن بیان چرچیل به عنوان یک الگو، شاخص یا معیار استفاده می‌شود. در کتاب برترین سخنرانی‌ها، تاریخ ویلیام سفایر، نویسنده سخنرانی‌های سیاسی، برخی از سخنرانی‌ها را بدین شکل تحسین می‌کند: این چرچیل‌ترین سخنرانی‌های چرچیل است!

در آموزش امروز که مروری است بر فن بیان وینستون چرچیل سعی داریم نحوه استفاده از تکنیک‌های کاریزما، نفوذ و اثرگذاری یک سخنران را در نوشتن متن سخنرانی تحلیل کنیم. بعد از یادگیری این فنون شاید چرچیل بعدی با همه سبک سیاق منحصر به فردش در سخنرانی شما باشید!

تحلیل فن بیان وینستون چرچیل

بر اساس آن چه که از تحلیلگران در شیوه سخنرانی چرچیل دیده‌اند، 8 نکته کلیدی یا تکنیک رهبری در فن بیان وینستون چرچیل دیده می‌شود که بیش از هر چیز دیگری جلب توجه می‌کند:

1. نمایش و به اشتراک‌گذاری اعتقادات اخلاقی: به این شکل که پیام‌های اخلاقی را با بیان اعتقادات و منش اخلاقی خود انتقال دهید و از این راه به نقاط مشترک خود و مخاطبانتان برسید
2. بازتاب احساسات مخاطبان: سخنران می‌تواند به دلشوره‌ها، دغدغه‌ها و درد دل مخاطبان خود گوش دهد و آن‌ها را در رفتار و اقدامات خود روی صحنه بازتاب دهد
3. بالا بردن سطح انتظارات: به این شکل که کاملا جسورانه برای خود و مخاطبانتان اهداف بزرگی را ترسیم کنید
4. تقویت اعتماد به نفس مخاطبان: به مخاطبان خود اعتماد دهید که برنامه‌های گفته شده، نکات آموزش داده شده یا ترفندهای مطرح شده برای هر هدفی که باشند قطعا عملی می‌شوند
5. استفاده از لبخند، استعاره و اصطلاحات: این ابزارها به مخاطب کمک می‌کنند در حالتی مطلوب و دلچسب‌تر آن چه را که قبلا تجربه کرده‌اند به یاد آوردند
6. استفاده از تضاد و تناقض: ایده‌ها و عقاید خود را با تاکید بر آن چه که خلاف عقاید شما می‌باشد تشریح کنید
7. ایراد سخنرانی در سه بخش جداگانه: استفاده از قانون معجزه‌آسا یک سوم در انتقال مطالب و طراحی اسلایدها برای این که مخاطبان بهتر از همیشه مطالب را به خاطر بسپارند
8. پرسش‌های شفاهی از مخاطبان: پرسش سوالاتی که باعث می‌شوند مخاطب به صورت شناختی درگیر شود توصیه شده است

در ادامه به برخی از این تکنیک‌های رهبری که در فن بیان وینستون چرچیل به خوبی مشهود است می‌پردازیم.

تکنیک اول: نمایش اعتقادات اخلاقی در سخنرانی

یکی از اصول فن بیان در سخنرانی سیاسی نمایش اعتقادات اخلاقی و در واقع همان پایبندی‌های اخلاقی است که چرچیل به خوبی بدان توجه می‌کرده است. مثل عبارت “رایزنی‌های پایدار و درست” که در سخنرانی پرده آهنین چرچیل بیان شده است.

به برخی از بخش‌های سخنرانی چرچیل که اعتقادات و خط مشی اخلاقی چرچیل را نشان می‌دهد توجه کنید:

• این وظیفه من است؛ اگرچه می‌دانم شما هم آرزو می‌کنید حقایق را که من درباره اروپا می‌بینم از زبان من بشنوید (صداقت و شفافیت چرچیل)
• من احساس وظیفه می‌کنم و اکنون نیز موقعیت و فرصت ادا وظیفه را پیدا کردم (وظیفه‌شناسی چرچیل)
• ما (آمریکا و بریتانیا) برای دلایل ساده‌ای که برای خودمان ارزشمند و هستند با هم کار می‌کنیم (نمایش انگیزه‌های خالص و بی‌نظیر چرچیل)
• ما مدعی چیزی نیستیم جز همکاری و کمک متقابل (شفافیت در بیان باورها)

تکنیک دوم: بازتاب احساسات مخاطبان در سخنرانی

چرچیل از راه بیان کردن باورهای مخاطبان خود، آینه عقاید آن‌ها می‌شد و به این شکل افکار آن‌ها را در سخنرانی خود انعکاس می‌داد. از این رو به جرئت می‌توان گفت که فن بیان وینستون چرچیل حتی بعد از گذشت حدود هفتاد هشتاد سال بی‌سابقه است. به بخشی از متن سخنرانی چرچیل در پنجم مارس 1946 دقت کنید:

ایالات متحده در این زمان در قله قدرت جهانی قرار دارد. این یک لحظه حیاتی برای دموکراسی آمریکایی است.

یکی دیگر از ترفندهای هوشمندانه چرچیل عقب‌گرد به تجربه‌های مشترک ملت آمریکا بوده است. مثلا دائما به تجربه مشترک مردم از دوران جنگ اشاره می‌کرد و می‌گفت:

همه ما آشفتگی‌های دوران جنگ را که بلا آن نان‌آوران خانواده‌ها را دچار خود کرده بود تجربه کرده‌ایم.

در بخش‌های دیگر، چرچیل معمولا از عبارات و اصطلاحات آشنا ارتشی برای مخاطبان خود استفاده می‌کرد؛ مثلا:

در زمان جنگ و مواقعی که سربازان ما در موقعیت‌های جدی قرار می‌گرفتند به رسم عادت جمله “overall strategic concept” را می‌نوشتند و تکرار می‌کردند

تکنیک سوم: بالا بردن سطح انتظارات خود و مخاطبان

یک رهبر کاریزماتیک چنان چه که در اصول کاریزما و کاریزماتیک بودن در فن بیان برای رهبری سخنرانی گفته شد به اهداف ساده و راحت بسنده نمی‌کند؛ بلکه نظیر چرچیل با اهداف خاص و بزرگ مخاطبان خود را به چالش می‌کشد. امری که به تعهد و مقاومت و سرسختی زیادی نیاز دارد. این روحیه را به خوبی در تحلیل فن بیان وینستون چرچیل می‌بینیم:

• (آن چه که می‌خواهیم) چیزی نیست جز ایمنی، رفاه، آزادی و پیشرفت برای همه خانه‌ها و همه زنان و مردان.
• آن چه که باید بدان توجه کنیم پیش‌بینی دائمی از جنگ و ایجاد شرایط آزادی و دموکراسی است

در همین راستا چرچیل در سخنرانی‌هایش همواره موافق یکی از درخواست‌های مهم شهروندان یعنی توافقات ویژه مشترک بین بریتانیا و آمریکا بود که باعث می‌شد شهروندی مشترک بین مردم این دو کشور به وجود آید. هدفی که در بزرگ و خاص تلقی می‌شد و فراتر از انتظارات مخاطبان بود.

تکنیک چهارم: استفاده از لبخند، استعاره و اصطلاحات

عناوینی که چرچیل برای سخنرانی‌های خود انتخاب می‌کرد و اکنون هم باعث شده تا نطق‌های مختلف وی با همین عناوین شناخته شوند خاص و در جایگاه خود یک استعاره محسوب می‌شوند؛ مثل عبارت “ماهیچه‌های صلح” که بدین معنا است که نشان دادن قدرت (عضلات و زور بازو) منجر به صلح و آرامش می‌شود.

به هر حال در فن بیان وینستون چرچیل شاهد استفاده از لبخند، استعاره و اصطلاحات جذاب، پویا و شادی هستیم که به خوبی به یاد می‌مانند:

• از شچچین تا دریای بالتیک، از تریست تا آدریاتیک یک پرده آهنین در حال نزول در حد فاصل بین دو قاره است
• برای تامین امنیت این خانه‌های بی‌شمار باید آن‌ها را از دو چپاولگر غول‌آسا یعنی جنگ و استبداد حفاظت کرد
• اخیرا به واسطه پیروزی متفقین سایه‌ای روی صحنه جنگ برافکنده شده است

تکنیک پنجم: استفاده از تضاد و تناقض

استفاده از تضاد در بسیاری از بخش‌های سخنرانی چرچیل و به شیوه کاملا هنرمندانه و ظریف که نیاز به دقت بالایی دارد به چشم می‌خورد:

• آن‌ها باید انگلیسی‌زبانان را در طول صلح چنان که هنگام جنگ هدایت کردند راهنمایی کنند
• اکنون زمان اظهار نظر عمومی نیست و من ریسک اظهار نظر دقیق و خاص را می‌پذیرم