مقالات فن بیان

انسان موجودی اجتماعی است و بهترین ابزار انسان برای سخن گفتن کلام است. برای اینکه در سخنرانی آسان صحبت کنیم و از آن واهمه نداشته باشیم.

زمانیکه شخص یا اشخاصی را باکلاس تر و متشخص تر از خود می دانیم، دچار مشکل می شویم، برای مثال در ارتباط برقرار کردن با اشخاصی که جایگاه اجتماعی بالایی دارند، دست و پای خود را گم می کنیم. این مساله موجب می شود که فرد خجالتی و کم رویی به نظر بیاییم، در واقع در این موقعیت ها رفتارهایی از خود نشان می دهیم که افراد کم رو از خود نشان می دهند.

بیایید کمی در مورد اشخاصی که از موقعیت اجتماعی و اقتصادی برتری برخوردارند، آشنا شویم. احتمالا یکی از این اشخاص را می شناسید، او را در ذهن خود تصور کنید. قبول دارید که روزگاری این فرد کودک بوده است؟ و آیا قبول دارید که مدام شلوار خود را خیس می کرده است؟ و بعضا آنچنان خراب کاری می کرد که اطرافیان از بوی عطر ایشان خفه می شدند.

احتمال دارد که الان این شخص متشخص آن ابهت قبل را برایمان نداشته باشد.

اما چرا این شخص برای ما مهم و با ابهت بود؟ واقعیت اینست که ابهت و بزرگی از ذهن ما نشأت می گیرد. در واقع ما به آنها ابهت داده ایم. و هر چقدر شخصی را در ذهن خود بزرگ کنیم، خود را کوچک کرده ایم. و در نتیجه نمی توانیم با او راحت صحبت کنیم. در رویارویی با او دچار دلهره می شویم، از موضع ضعف با او ارتباط برقرار می کنیم.

مهمترین عنصر هر ارتباطی لذت است. یعنی اگر در ارتباط با کسی لذت نمی برید، آن ارتباط دوام نخواهد داشت و آرزو خواهید کرد که این ارتباط سریعتر پایان یابد. بنابراین بهتر است در ارتباط با بقیه خودتان باشید و نقش بازی نکنید. همان چیزی را نشان دهید که واقعاً هستید.

راهکارهایی برای شروع گفتگو:

سعی کنیم سخنرانی آسان کنیم

1. دربارة وضعیت آب و هوا صحبت کنید. موضوع آب و هوا چند قرن است که برای شروع گفتگو جواب می دهد.
2. دربارة اختلاس ها صحبت کنید. تقریبا هر روز یک اختلاس جدید در کشور ما کشف می شود. و می تواند بهانة خوبی برای شروع گفتگو باشد. پیشنهاد می دهم که بعد از شروع ارتباط بحث مثبت تری را پیگیری کنید.
3. علایق مخاطب خود را بشناسید و در مورد آنها گقتگو کنید. برای شروع گفتگو، در مورد چیزی سخن بگویید که مخاطبتان به آن علاقمند است.
4. در شروع گفتگو از سوالات بسته و سپس از سوالات باز استفاده کنید. سوالات بسته، سوالاتی هستند که جواب آنها یک یا دو کلمه است. مثالهایی برای سوالات بسته: حال شما خوب است؟ بامروز هوا گرم تر شده، درسته؟

مثال برای سوالات باز: من فکر می کنم که کرة زمین در حال گرم شدن است، نظر شما چیست؟

1. سوالات هیجانی بپرسید: اغلب انسانها نمی توانند در برابر سوالاتی که بار هیجانی دارند، سکوت کنند. نمونه هایی از سوالات هیجانی:

نظرت در مورد این جمله چیه، در زندگی هر کسی یک معشوقی وجود دارد که به آن نرسیده است؟

چیزی وجود دارد که همیشه حسرتش را بخوری

فن بیان را کلیک کنید

بهترین سخنرانی دنیا را هم که داشته باشید اگر کسی برای چه شنیدن آن وجود نداشته باشد و از همه مهم‌تر کسی قادر به شنیدن آن سخنرانی نباشد چه فرقی با حرف زدن با در و دیوار دارد؟ پیش از انتقال پیام سخنرانی، این صدا سخنران است که پیش‌قدم می‌شود و اولین گام‌ها را برای ارتباط گرفتن با مخاطب برمی‌دارد. شاید خنده‌دار و خیلی پیش‌پاافتاده به نظر برسد اما حتما شما هم در سخنرانی‌هایی حضور داشته‌اید که برای شنیدن صدا سخنران تقلا کرده باشید و با این که همه زور خود را به کار بسته‌اید و باز هم موفق به شنیدن صدای سخنران نشده‌اید. در واقع به این دلیل و هزار و یک دلیل دیگر است که روی تنظیم صدا در سخنرانی تکیه می‌شود.

شرط موثر واقع شدن، شنیده شدن است و هر سخنران از اسارت تا رهایی و پرتاب صدا در فن بیان و سخنرانی راه درازی در پیش دارد. این راه دراز با استراتژی‌هایی که در ادامه این مطلب می‌خوانید کوتاه‌تر و شیرین‌تر خواهد شد.

استراتژی‌های تنظیم صدا در سخنرانی

مهارت سخنرانی در قرن بیست و یکم ضرورتی است که هرگز رنگ نمی‌بازد. دو هدف اصلی ما در هر نوع سخنرانی قبل از هر چیز شنیده شدن و سپس موثر واقع شدن است. هر یک از این اهداف را که دنبال کنید به اصل تنظیم صدا در سخنرانی نیاز خواهید داشت. در ادامه استراتژی‌های لازم برای رسیدن به هر یک از این اهداف را معرفی و ارزیابی می‌کنیم.

اگر مخاطب پیام شما را نشنود هیچ اطلاعاتی هم رد و بدل نخواهد شد. پیش از هر چیز قفل صدای خود را باز کنید با تکنیک‌های گرم کردن صدا که قبلا گفته شد مطمئن شوید که از تمام ظرفیت صدای خود هنگام صحبت کردن استفاده می‌کنید.

استراتژی‌هایی برای این که شنیده شوید

استراتژی اول: آلودگی صوتی و حواس‌پرتی را به حداقل برسانید

عوامل حواس‌پرتی فقط سر و صدا اطراف نیستند. هر چیزی در اطراف ما زمینه‌ای است تا مخاطب از سخنران چشم بردارد و به اطرافش متمرکز شود. صداهای بلند قطعا چالش بزرگی برای سخنران هستند؛ اما گاهی سر و صدا کوچک و خیلی نامحسوس هم می‌توانند برای مخاطب تحریک‌کننده باشند.

برای این که این عوامل تحریک‌کننده داخلی و خارجی، کوچک و بزرگ یا صوتی و غیرصوتی را به حداقل برسانید به نکات زیر توجه کنید:

1. تمام راه‌های ورودی صدا را مسدود کنید: در و پنجره مهم‌ترین و خیلی از اوقات تنها مدخل آلودگی صوتی هستند. خنک‌کننده‌هایی که سر و صدا زیادی دارند، ترافیک خودروهای اطراف و رفت و آمدها از جمله مواردی هستند که در برطرف کردن آلودگی صوتی خارجی و تنظیم صدا در سخنرانی باید نسبت به آن‌ها حساس باشید
2. خودتان عامل حواس‌پرتی نباشید: خود سخنران هم می‌تواند خیلی از اوقات عامل خوبی برای حواس‌پرتی و بی‌توجهی مخاطبانش باشد. تکان دادن خودکار، استفاده از ابزار زینتی پر سر و صدا (مثلا دستبندی که با حرکت دست شما سر و صدا ایجاد کند) یا کفش‌ و لباس‌هایی که عامل حواس‌پرتی مخاطب شوند از جمله همین عوامل هستند
3. گفتگو آرام مخاطبان را نشنیده بگیرید: گاهی دیدن دو نفر که به آرامی در حال صحبت کردن و به اصطلاح پچ پچ کردن هستند عاملی برای حواس‌پرتی خود سخنران می‌شود؛ با این حال برای جذب شنونده فعال گاهی مجبور هستید این پچ پچ‌ها و سر و صدا آرام را تحمل کنید
4. هنگام خندیدن یا تشویق مخاطبان حرف نزنید: آماده‌سازی سخنرانی تمام شده است و وارد سالن شده‌اید. همه چیز رو به راه است و شما بزرگ‌ترین اشتباه سخنرانیتان را مرتکب می‌شوید. این که هنوز مخاطبانتان در حال کف زدن و تشویق شما هستند و شما یکی دو کلمه ابتدایی سخنرانی را به زبان می‌آورید و بدون توجه به آن‌ها سخنرانی را آغاز می‌کنید. یکی از اصول تنظیم صدا در سخنرانی برای شنیده شدن توسط مخاطبان صبر است. صبر کنید! نوبت شما هم فرا می‌رسد

استرانژی دوم: فاصله خودتان با مخاطبان را به حداقل برسانید

فیزیک صدا ساده و قابل فهم است. به این صورت که اگر فاصله بین شما و مخاطبانتان بیش‌تر شود انتقال صدا سخت‌تر است. حتی اگر این مشکل با میکروفون و سیستم‌های صوتی قوی حل شود باز هم مخاطبانتان به فاکتورهای دیگری نیاز دارند تا بتوانند با شما ارتباط برقرار کنند. به طور کلی بلندی یا کوتاهی صدا با مربع معکوس فاصله با مخاطب ارتباط دارد؛ با این حال ما نکاتی را با صرف نظر از این فاکتور و برای تنظیم صدا در سخنرانی در نظر گرفته‌ایم که به شما کمک می‌کنند:

1. جایگاه خود را به مخاطبان نزدیک کنید: تنها 15 سانتی‌متر کافی است تا تاثیرگذاری صدا و زبان بدن سخنران روی مخاطبان بیش‌تر شود. با نزدیک شدن مخاطبان به صحنه توانایی خیلی از افرادی که به دلیل شلوغی سالن شاید قادر به خواندن اسلایدها نبودند بیش‌تر خواهد شد
2. خودتان به مخاطبان نزدیک شود: شاید وضعیت سالن به گونه‌ای نباشد که بتوانید صندلی‌ها را تغییر دهید. در این حالت بهتر است روی صحنه متحرک باشید و به یکی دو نقطه از آن بسنده نکنید
3. صندلی‌های خارج از ظرفیت را از دسترس خارج کنید: در صورتی که ظرفیت سالن سخنرانی بیش‌تر از مخاطبان شما می‌باشد آن تعداد صندلی را از دسترس خارج کنید تا مخاطبان در جایگاه نزدیک‌تر به شما بنشینند
4. سخنرانی را در فضا کوچک‌تر برگزار کنید: سخنرانی مقابل 30 نفر در سالن اجتماعات چالش بزرگی است؛ اما سخنرانی برای 30 نفر که در اتاق سیمنار نشسته‌اند از همه نظر بهتر خواهد بود

استراتژی سوم: برای ارتباط بهتر بلندی صدا را به حداکثر برسانید

1. صدای خود راپرتاب کنید: پرتاب صدا در سخنرانی اصل مهمی است. منظور از پرتاب صدا نه فقط بالا بردن صدا بلکه تنظیم رزونانس آن است
2. با میکروفون آشتی کنید: میکروفون جز اصلی هر سخنرانی است؛ حتی اگر جمعیت مقابل شما قادر باشند بدون استفاده از میکروفون صدا شما را بشنوند
3. شمرده شمرده سخن صحبت کنید: شمرده صحبت کردن به شنیده شدن صدا و تمرکز روی بلندی و کوتاهی آن کمک می‌کند
4. وضعیت بدنی خود را حفظ کنید: کشیده بایستید و کمی به جلو حرکت کنید. حرکت به جلو به انتقال صدا و به تمام جهات کمک می‌کند

استراتژی چهارم: خود را با اوضاع تطبیق دهید

1. به ارتباط غیرکلامی هم توجه کنید: گاهی مخاطبان با حرکت و وضعیت بدنی خود نشان می‌دهند که قادر به شنیدن سخنان شما نیستند. مثلا از روی صندلی جا به جا می‌شوند و برای بهتر شنیدن جلو می‌آیند. گاهی هم چون صدا را به خوبی نمی‌شوند سرگرم حرف زدن می‌شوند
2. بدون میکروفون هم تمرین کنید: میکروفون ابزار اصلی سخنرانی است؛ اما اگر به صورت کاملا ناگهانی میکروفون قطع شود و مجبور باشید به صورت طبیعی سخنرانی کنید چه بهتر که از قبل به حرکت کردن روی صحنه و حتی گاهی فریاد زدن برا شنیده شدن عادت کنید!

استراتژی‌هایی برای این که موثر باشید

حالا که مخاطبانتان قادر به شنیدن صدا شما هستند چه بهتر که این صدا روی آن‌ها اثر کند و در واقع موثر واقع شود:

1. درجات بلندی صدا را تغییر دهید: یکنواختی صدا در سخنرانی مشکل بزرگی است که باعث کسل شدن و خستگی زودهنگام مخاطبان می‌شود. برای رفع این مشکل و تنظیم صدا در سخنرانی بهتر است بلندی صدا خود را با حرکات بدن و به نسبت جذابیت هر بخش از نطق خود تغییر دهید
2. روی برخی از کلمات با صدا خود تاکید کنید: برای تاکید بر اهمیت بخشی از سخنرانی از صدا خود کمک بگیرید
3. با صدا خود احساسات را بازتاب کنید: تغییرات صدا متناسب با تغییر حالات از راه‌های انعکاس احساس در سخنرانی است. مثلا وقتی که در حال بازگو کردن داستان غم‌انگیز هستید بلندی صدایتان به صورت تدریجی افت کند

سخنوری را کلیک کنید

به همان شکلی که یک بچه 9 ساله روی پله‌ها بالا و پایین می‌پرد، از پله‌ها پایین می‌رفتم. تا اینکه وارد وارد آشپزخانه شدم و دیدم که والدینم در حال دعوا کردن هستند. و این موضوع ضربه بزرگی به من وارد کرد.

والدینم هیچ وقت با هم جر و بحث و دعوا نمی‌کردند، یا حداقل اختلافات خود را دور از چشم و گوش من نگه می‌داشتند. کوچک‌ترین فرزند خانواده بودم و اصلاً از تنش‌ میان والدین خود اطلاعی نداشتم.

در ذهن من، آن‌ها هیچ وقت اختلافی با هم نداشتند، بنابراین دیدن دعوای آن‌ها ضربه بسیار بزرگی برایم بود. در این شرایط، حس بدی در شکمم داشتم و از نظر جسمی احساس بیماری می‌کردم. دعوای بلند و شدیدی بود و برای اولین بار آن را می‌دیدم.

پدرم معمولاً آدم خیلی ساکت و آرامی بود اما در دعوا، بسیار عصبانی و پرسر و صدا به نظر می‌رسید. مادر مهربانم نیز مانند قبل نبود و رفتارش تغییر کرده بود. من متقاعد شده بودم که این پایان ماجراست و بعد از این، شاهد جدایی آن‌ها خواهم بود. بعد از دعوا، احتمالاً پدرم را ماهی یک بار می‌بینم. مادرم هم رفتار خوبی با من نخواهد داشت چونکه وارد دعوا شده بودم و آن را بدتر کردم.

این نخستین باری بود که دعوای والدین خود را می‌دیدم. حتی یک کلمه از آن را نشنیدم و فقط به زبان بدن آن‌ها نگاه می‌کردم. لحن شدید و نامناسب و فضای بد آن را حس کردم. هر زمان آن‌ها را عصبانی می‌دیدم، در گوشه ذهنم تصور می‌کردم که آن‌ها جدا خواهند شد و به زودی خانواده ما از هم می‌پاشد. اما والدینم 47 با هم زندگی کردند و معلوم شد تمام تفکرات آن زمانم اشتباه بوده است.

رابطه شکننده

حالا به خودم و ازدواج 12 ساله‌ام نگاه می‌کنم. دو بچه 4 ساله و 1 ساله دارم. رابطه ما به عنوان والدین، شکننده است. بسیار خسته می‌شویم و بیشتر از آنچه می‌خواهیم، مشغول دعوا و نزاع کردن هستیم. به این دلیل که پدر و مادر بودن مسئولیت سنگینی است و صبر و تحمل را کاهش می‌دهد.

نگرانی من این است که فرزندانم با دیدن این دعواها چگونه تحت تاثیر قرار می‌گیرند؟ اگر یک جر و بحث که در کودکی میان والدینم مشاهده کردم، این چنین روی من تاثیر گذاشته، دعواهای کوچک اما مداوم با همسرم چگونه بر فرزندان خودم تاثیر خواهد گذاشت؟ این موضوع ممکن است نگرانی خیلی از والدین باشد. لورا فولی که یک کارشناس مسائل اجتماعی است، به این نگرانی‌ها پاسخ داده است. او می‌گوید:

«بسیاری از تحقیقات نشان‌ می‌دهند که رابطه مستقیمی میان دعوای والدین و مشکلات ذهنی و جسمی کودکان وجود دارد. برخی از این مشکلات احتمالی که در اثر تماشای دعوای والدین ایجاد می‌شوند، مربوط به توسعه مهارت‌های اجتماعی هستند. می‌توان به افسردگی، رفتار ضد اجتماع و اضطراب و پرخاشگری اشاره کرد.»

دعوا و برخورد

جر و بحث‌های ما معمولاً در حد بالا بردن صدا و خسته و اذیت کردن یکدیگر است. همچنین یکدیگر را بخاطر نحوه انجام وظایف والدینی، اذیت می‌کنیم. در کل می‌توان گفت که حس منفی شدیدی نسبت به طرف مقابل وجود ندارد.

برخی اوقات ساکت می‌مانم و جر و بحث را برای بعداً نگه می‌دارم اما این موضوع در چشمانم مشخص است. برخی کارشناسان می‌گویند که همین دعواهای ساکت که برای زمان دیگری نگه داشته می‌شوند، مخرب هستند. ما فکر می‌کنیم اینکه دعواها را برای بعد و دور از چشم بچه‌ها نگه داریم، خیلی عالی است. اما بچه‌ها از نوعی حس تلپاتیک برخوردار هستند و تنش را به خوبی حس می‌کنند.

دو واقع مرز باریکی میان یک دعوای واقعی و اختلاف عقیده وجود دارد. موضوعی که باعث تفاوت دعوا و اختلاف عقیده می‌شود، لحن و نحوه صحبت کردن است. تحقیقات نشان می‌دهد که حتی نوزادان 6 ماهه، قادر هستند علائم جر و بحث را تشخیص داده و دچار نوعی از استرس در مغز شوند. دعوا کردن، حس امنیت خانه را از بین می‌برد و مشکلات احساسی به وجود می‌آورد. البته اختلاف عقیده در مقابل بچه‌ها می‌تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد زیرا آن‌ها یاد می‌گیرند که در جامعه نظر خود را ارائه دهند.

صحبت یا اگر متعادل باشند و بار احساسی منفی نداشته باشند، مانند یک تکنیک درسی هستند. می‌توانید به کودکان خود بیاموزید که موضوع اختلاف، عادی است و نباید نگران آن باشند. مثلاً اینکه والدین نیازهای متفاوتی داشته باشند یا از دست هم عصبانی شوند، عادی است اما آزار دادن یکدیگر درست نیست. بسیار مهم است که مسئولیت احساسات خود را بپذیرید و اگر باعث رنجش خاطر شخصی شده‌اید، از او عذرخواهی کنید.

کودکان با آن چشمان و گوش‌های کوچکشان، همه چیز را می‌بینند و می‌شنوند. پس دعوای والدین اینکه بخواهید به عنوان والدین، یکدیگر را سرزنش کنید، کار خطایی است. کودکی که این اختلافات را مشاهده می‌کند، یاد می‌گیرد که آسیب‌پذیر بودن یک موضوع عادی است. شما باید کاملاً مراقب باشید که چه می‌گویید و چگونه احساسات را بیان می‌کنید.